ขุดสุสาน 2,200 ปี พบวัตถุคล้าย “ไอโฟนโบราณ” ความจริงคือหัวเข็มขัดสุดประณีตจากยุคฮุน
ข่าวการค้นพบวัตถุคล้าย “ไอโฟนโบราณ” อายุเกือบ 2,200 ปี ในสุสานโบราณแถบไซบีเรียเคยสร้างความฮือฮาไปทั่วโลกออนไลน์ หลายคนถึงกับสงสัยกันเล่นๆ ว่า หรือจริงๆ แล้วจะมีโทรศัพท์ iPhone ข้ามเวลาย้อนกลับไปในยุคอดีตกันแน่ แต่เมื่อมองลึกลงไปในหลักฐานทางโบราณคดี ความจริงเบื้องหลัง “ไอโฟนโบราณ” กลับน่าสนใจยิ่งกว่าเดิม และสะท้อนให้เห็นฝีมือช่างโบราณและวัฒนธรรมของผู้คนในภูมิภาคนั้นอย่างชัดเจน
จากหลุมศพหญิงสาว “นาตาชา” สู่วัตถุที่ถูกขนานนามว่า “ไอโฟนโบราณ”
จุดเริ่มต้นของเรื่องนี้มาจากการขุดค้นทางโบราณคดีเมื่อปี 2016 ที่เขตภูเขาในสาธารณรัฐทูวา ทางตอนใต้ของไซบีเรีย ใกล้ชายแดนมองโกเลีย ทีมสำรวจพบสุสานโบราณในพื้นที่สุสาน Ala-Tey ภายใต้อ่างเก็บน้ำขนาดใหญ่ และในหนึ่งในหลุมศพนั้น พวกเขาพบร่างของหญิงสาวคนหนึ่งพร้อมวัตถุสีดำรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้าประดับหินสีสวยงาม วัตถุชิ้นนี้มีรูปทรงใกล้เคียงกับโทรศัพท์สมาร์ทโฟนในยุคปัจจุบัน จึงถูกตั้งชื่อเล่นว่า “Natasha’s iPhone” หรือ “ไอโฟนของนาตาชา” ตามชื่อที่นักโบราณคดีตั้งให้กับผู้ตายรายนี้ว่า “นาตาชา”
การวิเคราะห์เหรียญจีนโบราณแบบ “อู่จู” (Wu Zhu) ที่พบร่วมกันในหลุมศพ ทำให้นักวิจัยประเมินอายุการฝังศพได้ราวสองศตวรรษก่อนคริสตกาล ซึ่งตรงกับยุคฮุน (Xiongnu) หรือประมาณเกือบ 2,200 ปีก่อนปัจจุบัน ยิ่งทำให้ภาพของ “สมาร์ทโฟน” ที่วางอยู่ข้างโครงกระดูกดูชวนให้จินตนาการย้อนไปไกลยิ่งขึ้น
ไม่ใช่โทรศัพท์ “ข้ามเวลา” แต่คือหัวเข็มขัดหินเจ็ตสุดหรู
แม้ภาพถ่ายจะทำให้หลายคนเข้าใจไปก่อนว่าเป็นโทรศัพท์ แต่เมื่อพิจารณาอย่างละเอียด นักโบราณคดีชี้ชัดว่านี่คือ “หัวเข็มขัด” ของสายเข็มขัดที่ผู้หญิงในยุคนั้นใช้สวมใส่ ไม่ใช่อุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์หรือสิ่งผิดยุคใดๆ หัวเข็มขัดชิ้นนี้มีขนาดประมาณ 18 x 9 เซนติเมตร ทำจากหินเจ็ต (jet) สีดำเทา แล้วฝังประดับด้วยหินและอัญมณีหลากชนิด เช่น เทอร์ควอยซ์ หอยมุก คาร์เนเลียน และหินสีอื่นๆ อย่างประณีต จนดูคล้ายเคสโทรศัพท์ทันสมัยอย่างน่าทึ่ง
Dr. Pavel Leus นักโบราณคดีผู้มีบทบาทสำคัญในการขุดค้นครั้งนี้ อธิบายว่า วัตถุชิ้นนี้คือส่วนหนึ่งของเข็มขัดลูกปัดที่ใช้คาดเอวของหญิงสาวผู้มั่งคั่งในสมัยนั้น การค้นพบ “นาตาชา” พร้อมหัวเข็มขัดหินเจ็ตที่ดูเหมือนสมาร์ทโฟน จึงถูกมองว่าเป็นหนึ่งในไฮไลต์สำคัญของโครงการสำรวจสุสานในพื้นที่ Ala-Tey เพราะช่วยเปิดมุมมองใหม่ต่อศิลปะการตกแต่งร่างกายและฐานะทางสังคมของผู้หญิงชนชาติโบราณในทูวา
“Atlantis แห่งรัสเซีย” เมื่อน้ำลดก็เผยความลับของอดีต
บริเวณที่พบสุสานนี้ตั้งอยู่ในพื้นที่ที่ถูกเรียกว่า “Russian Atlantis” หรือ “แอตแลนติสแห่งรัสเซีย” เพราะแทบทั้งพื้นที่จมอยู่ใต้น้ำของอ่างเก็บน้ำ Sayan ซึ่งเกิดจากการสร้างเขื่อนโรงไฟฟ้าพลังน้ำ Sayano-Shushenskaya อ่างเก็บน้ำแห่งนี้กินพื้นที่มากกว่า 620 ตารางกิโลเมตร แต่ในช่วงหน้าร้อนของทุกปี ระดับน้ำจะลดลงจนเผยให้เห็นผืนดินที่เคยอยู่ใต้น้ำ กลายเป็นโอกาสทองให้นักโบราณคดีเข้าไปสำรวจสุสานและโบราณวัตถุที่ซ่อนตัวมานานนับพันปี
ที่หมู่เกาะและเนินดินที่โผล่พ้นน้ำในฤดูกาลนี้ มีการค้นพบหลุมศพโบราณจำนวนมาก ทั้งในพื้นที่ Ala-Tey และบริเวณใกล้เคียงที่ชื่อ Terezin รวมแล้วมีหลุมศพมากกว่าร้อยแห่ง บางหลุมอยู่ลึกลงไปใต้ระดับน้ำเดิมราว 17 เมตร ทำให้การสำรวจต้องอาศัยทั้งจังหวะเวลาที่เหมาะสมและความเชี่ยวชาญทางเทคนิคในการเข้าถึงอย่างมาก
เผย 5 สถานที่ลึกลับ อยู่บนโลกแต่ “ห้ามมนุษย์” เฉียดเข้าใกล้ และอาจไม่มีวันถูกเปิดออก! พีกมาก! เมียซื้อข้อมือ 25 ล้าน ผัวช็อกตรวจพบเป็นของเก๊ แต่ยิ้มออกเพราะ “กล่อง” ที่ใส่มา แหล่งฝังศพสำคัญ ตั้งแต่ยุคสำริดจนถึงยุคเจงกิสข่าน
การศึกษาทางโบราณคดีในพื้นที่ Ala-Tey และ Terezin ชี้ให้เห็นว่า พื้นที่นี้ถูกใช้เป็นแหล่งฝังศพต่อเนื่องยาวนาน ตั้งแต่ยุคสำริดจนถึงยุคของจักรวรรดิมองโกล หลุมศพบางส่วนเป็นของชนเร่ร่อนผู้มั่งคั่ง มีของฝังร่วมมากมาย เช่น ภาชนะดินเผา เครื่องประดับเข็มขัด แผ่นโลหะลายสัตว์ และเหรียญจีนโบราณ การค้นพบเหล่านี้ช่วยให้ผู้เชี่ยวชาญสามารถเชื่อมโยงวัฒนธรรมท้องถิ่นเข้ากับเครือข่ายการค้ากับจีนและเอเชียกลางในอดีตกาลได้ชัดเจนยิ่งขึ้น
นอกจาก “นาตาชา” และ “ไอโฟนโบราณ” แล้ว ยังมีหลุมศพอื่นๆ ที่โดดเด่นไม่แพ้กัน เช่น ศพหญิงสาวที่ถูกขนานนามว่า “คนสวยหลับไหลกลางป่า” เพราะเธอสวมเสื้อลินินหรือชุดไหมคุณภาพดีในยามถูกฝัง ซึ่งตอนแรกนักโบราณคดีคิดว่าเธออาจเป็นนักบวชหญิง แต่เมื่อศึกษาวัตถุที่ฝังร่วมกัน จึงพบว่าเธอน่าจะเป็นช่างออกแบบหรือทำเครื่องหนัง ส่วนอีกหนึ่งหลุมเป็นของช่างทอที่ถูกฝังพร้อมกี่ทอผ้าของตนเอง สะท้อนว่าทักษะอาชีพและตัวตนของผู้ตายในยุคนั้นถูกส่งต่อไปยังโลกหน้า ผ่านสิ่งของที่พวกเขาใช้และภูมิใจในชีวิตประจำวัน
“ไอโฟนโบราณ” กับบทเรียนว่าด้วยการมองอดีตผ่านสายตาปัจจุบัน
เรื่องเล่าของ “ไอโฟนโบราณ” ในสุสานทูวาอาจฟังดูเหมือนตำนานไทม์ทราเวล แต่ในความเป็นจริงแล้ว นี่คือผลของการที่เราใช้กรอบคิดของยุคดิจิทัลไปมองวัตถุโบราณที่ถูกสร้างขึ้นเมื่อสองพันปีก่อน หัวเข็มขัดหินเจ็ตของหญิงสาวชื่อเล่น “นาตาชา” ไม่ได้เป็นโทรศัพท์หรืออุปกรณ์ล้ำยุค หากแต่เป็นหลักฐานของรสนิยม แฟชั่น และฐานะของผู้หญิงคนหนึ่งในโลกยุคโบราณ ที่มีความประณีตละเอียดไม่แพ้งานออกแบบร่วมสมัยเลย
ในอีกมุมหนึ่ง “ไอโฟนโบราณ” ยังช่วยเตือนเราว่า หลักฐานทางโบราณคดีไม่ได้มีแต่เรื่องราวสงครามหรือจักรวรรดิเพียงอย่างเดียว แต่ยังเล่าเรื่องชีวิตประจำวัน ความเชื่อ ความสวยงาม และตัวตนของคนธรรมดาในอดีตด้วย ทุกครั้งที่เราเห็นข่าวสิ่งของหน้าตาคล้ายของใช้ยุคใหม่ในสุสานเก่าแก่ จึงอาจเป็นโอกาสให้ตั้งคำถามมากกว่าจะรีบเชื่อเรื่อง “ข้ามเวลา” และลองมองย้อนกลับไปว่า ผู้คนในอดีตเองก็มีความคิดสร้างสรรค์และรสนิยมที่ล้ำยุคในแบบของเขาเช่นกัน
สุดท้ายแล้ว ความฮือฮาเรื่อง “ไอโฟนโบราณ” อายุ 2,200 ปี ไม่เพียงดึงดูดให้คนหันมาสนใจโบราณคดีและประวัติศาสตร์มากขึ้นเท่านั้น แต่ยังทำให้เราเห็นคุณค่าของการตั้งคำถามและการตรวจสอบข้อเท็จจริง ว่าหลังภาพไวรัลและคำโปรยชวนตะลึง ยังมีเรื่องราวอันลึกซึ้งของภูมิศาสตร์ วัฒนธรรม และศิลปะที่รอให้เราเรียนรู้อยู่อีกมากมาย
